D66-voorman Alexander Pechtold maakte zaterdag bekend te stoppen. Hij vertrekt als voorzitter van de fractie in de Tweede Kamer.
Pechtold is inmiddels al 12 jaar de politiek leider van de partij. D66 boekte in die periode grote successen, maar Pechtolds eigen imago liep grote schade op door perikelen in de privésfeer. Ook de partij doet het inmiddels slechter in de peilingen.
Vandaag neemt Pechtold afscheid van de Kamer en benoemt de fractie meteen een opvolger als (tijdelijke) fractievoorzitter. Daarvoor komen alleen mensen in aanmerking die bij de laatste Kamerverkiezingen op de kandidatenlijst stonden.
Wie die positie bemachtigt heeft, ondanks dat zich daarvoor ook kandidaten van buitenaf kunnen melden, ook een grote kans om de volgende lijsttrekker en definitieve partijleider geworden. In totaal zijn er acht grote kanshebbers op het partijleiderschap: zes Kamerleden die vandaag tot fractievoorzitter zouden kunnen worden gekozen en twee ministers.
Hieronder allereerst de zes kandidaten voor het fractievoorzitterschap en vervolgens de twee ministers die voor het leiderschap in aanmerking kunnen komen.
1. Steven van Weyenberg
Het hele leven van de 45-jarige Steven van Weyenberg staat in het teken van politiek. Na zijn studie Algemene Economie en Internationale Betrekkingen werkte hij negen jaar lang als ambtenaar bij het ministerie van Economische Zaken. Na nog een paar jaar bij het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid te hebben gewerkt, ging hij in 2012 de Tweede Kamer in.
Nu wordt hij als mogelijke opvolger van Pechtold genoemd. Er spreekt genoeg voor hem: hij is een ervaren Kamerlid, maar hij is misschien niet breed genoeg onderlegd.
2. Rob Jetten
De 31-jarige Rob Jetten geldt als de grootste belofte van D66. Pechtold zelf is in ieder geval enthousiast over hem, hij noemde hem recent "de beste specialist in mijn fractie".
Jetten studeerde bedrijfskunde en is al lang betrokken bij D66. Hij was beleidsmedewerker van de fractie in de Eerste Kamer en voorzitter van de Jonge Democraten, de jongerenorganisatie van de partij. Tot vorig jaar maart werkte hij bij ProRail, daarna ging hij de Tweede Kamer in. Hij is woordvoerder op de portefeuilles klimaat en energie, gas, democratische vernieuwing, spoor en OV en taxi.
3. Jan Paternotte
De 34-jarige Jan Paternotte heeft in de Amsterdamse gemeenteraad al een hoop politieke ervaring opgedaan. In 2010 werd hij gekozen tot het beste raadslid van Nederland en in 2014 wist hij als fractieleider D66 de grootste partij te maken in de hoofdstad.
In 2017 maakte hij de overstap naar Den Haag. Inmiddels heeft hij de portefeuilles luchtvaart en integratie.
4. Pia Dijkstra
Uit de wekelijkse peiling van Maurice de Hond blijkt dat D66-Kamerlid Pia Dijkstra favoriet is om Pechtold op te volgen. Toch begon haar carrière niet in de politiek: de 63-jarige Dijkstra begon in 1978 bij omroep IKON. Daar werkte ze als voorlichter, radiomedewerker en regisseur van kerkdiensten. Later ging ze aan de slag bij de Wereldomroep, werkte ze bij de NCRV en presenteerde ze het Journaal bij de NOS.
In 2010 stapte ze van de AVRO over naar de Tweede Kamer. Ze is er woordvoerder volksgezondheid en medisch-ethische onderwerpen.
5. Kees Verhoeven
De 42-jarige Kees Verhoeven is sinds 2010 lid van de Tweede Kamer, maar ook hij werkte daarvoor in het buitenland. In 2001 werkte hij namelijk een jaar als leraar op een school in Antigua in Guatemala.
Daarna ging hij aan de slag als beleidsadviseur bij de Kamer van Koophandel en was hij directeur bij MKB-Nederland voor de regio Amsterdam. Bij D66 vallen Europese zaken, inlichtingendiensten, ICT/privacy/cybersecurity en marktordening & mededinging onder zijn portefeuille.
6. Sjoerd Sjoerdsma
De 37-jarige Sjoerd Sjoerdsma is sinds 2012 Kamerlid en was ook campagneleider tijdens de laatste Tweede Kamer- en gemeenteraadsverkiezingen. Een belangrijke pre met de provinciale verkiezingen van volgend jaar op komst. Hij heeft met Buitenlandse Zaken een belangrijke portefeuille voor D66 en heeft ook het MH17-dossier onder zijn hoede.
Eerder werkte hij als diplomaat in crisisgebieden, zoals op de Nederlandse ambassade in de Afghaanse hoofdstad Kabul, in Ramallah op de Westelijke Jordaanoever en in Soedan tijdens de militaire missie daar. Sjoerdsma liet direct na het vertrek van Pechtold weten zichzelf niet uit te sluiten als partijleider.
7. Sigrid Kaag
Als ervaren diplomaat heeft Sigrid Kaag (56) een interessante carrière achter de rug. Na haar studies in Utrecht, Caïro, Exeter, Oxford en aan het instituut Clingendael, ging ze aan de slag bij het ministerie van Buitenlandse Zaken en later bij Shell in Londen. In 1994 stapte ze over naar de VN.
In 2013 en 2014 leidde ze daar als ondersecretaris-generaal van de VN de missie voor de vernietiging van de chemische wapens in Syrië. In 2016 kreeg ze daar de Carnegie Wateler Vredesprijs voor.
Sinds vorig jaar is Kaag minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking.
8. Kajsa Ollongren
Als vicepremier zit Kajsa Ollongren (51) op dit moment het dichtst bij de macht. Ze heeft net als Sigrid Kaag en Pia Dijkstra een streepje voor omdat ze een vrouw is. Ollongren stond op uitdrukkelijk verzoek van Alexander Pechtold in 2006 al eens op de kandidatenlijst voor de Tweede Kamer, maar haalde de blauwe bankjes toen niet.
Ze werd daarna topambtenaar op het ministerie van Algemene Zaken en werkte in die hoedanigheid nauw samen met premier Rutte. In juni 2014 stapte ze over naar de Amsterdamse gemeentepolitiek en werd ze namens D66 locoburgemeester en wethouder in de hoofdstad.
In het huidige kabinet-Rutte III is Ollongren, die naast de Nederlandse ook de Zweedse nationaliteit heeft, naast vicepremier ook minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en schafte ze in die functie het raadgevend referendum af.
Of misschien toch 9. Boris van der Ham?
Boris van der Ham (45) is op dit moment niet actief betrokken bij D66, maar wordt als partijprominent en voormalig Kamerlid toch veelvuldig genoemd als mogelijke partijleider.
Hij was al in zijn tienerjaren actief voor de Jonge Democraten en de lokale D66-afdeling in zijn woonplaats Nieuwkoop. Van 1997 tot 1998 was hij vicevoorzitter en van 1998 tot 2000 landelijk voorzitter van de Jonge Democraten. Hij studeerde twee jaar geschiedenis aan de Hogeschool van Amsterdam en zat tussen 1994 en 1998 op de Toneelacademie Maastricht.
Van der Ham staat bekend om zijn vrijzinnige levenshouding en is niet bang om zich uit te spreken tegen de officiële partijlijn. Eerder dit jaar verzette hij zich nog tegen de afschaffing van het raadgevend referendum. Daarvoor was hij onder meer betrokken bij de vernieuwingsbeweging 'Opschudding' binnen D66 en was hij initiatiefnemer van een manifest tegen de gedoogcultuur.
Van 2002 tot 2012 zat Van der Ham in de Tweede Kamer, waar hij als nummer 2 van de kandidatenlijst veel voorkeursstemmen kreeg. In 2012 koos hij er zelf voor om zich niet meer verkiesbaar te stellen, maar misschien is hij voor het partijleiderschap wel bereid om terug te keren uit zijn politieke pensioen.